Genç Xelil

ere lolo,were lolo,were lolo,were lolo….ax
Were lolo…were lolo,were lolo,were lolo,were lolo,were lolo….waê…..
Were lolo,were lolo,were lolo,were lolo,were lolo nemaê;
Ê nemaê,nemaê,nemaê,nemaê,nemaê,nemaê….wax,
Ezê ji bona genc Xelîl lawê apê…xwe nemî..yîyîîîîyîyînim li dunyayê.
****
hemen hemen bir çok kürt dengbejin(sanki başka millette denbej var da!) söylemeye çalıştığı, nasıl ki bağlama ustası olmak için haydar haydar’ı çalmak gerekiyorsa aha bu kılam da kürt dengejliğinde böyle bir yere sahiptir.
hikaye şarkısı ile birlikte 20 dakika civarı sürüyor. bu arada bir not: dengbejlerin söylediği kılamların orjinali hikayesi ile birlikte anlatılanıdır. yani part part hikaye anlatılır. sonra hikayedeki kahraman veya kahramanlar konuşturulur. ve ne hikmetse öyle uyaklı oyle edebi konuşur ki onu melodik bir şekilde söylerler. Neyse bu hikaye diyarbakırlı genç xelil adlı bir civanmerti anlatır. dönemin padişahı bir rüya görür. rüyasında 3 şehri alacağını ve bu üç şehri de diyarbakır’da yaşayan genç xelil(genç halil)’in alacağını görür. sabah kalkar kalkmaz veziri çağırıp rüyasını anlatır. vezire gidip bu adamı bulmasını söyler. vezir üç gün üç gece yollara düşer kürtler arasındaki adı amed olan diyarbakır’a gelir. sora sora bulur genç xelil’i. genç xelil’e durumu anlatır. genç xelil der ki: “ben bir kızı seviyorum. eğer onu bana isterseniz. ben de teklifinizi kabul eder, ordunuzun komutanı olurum. istediği kız da oraların ağa’sı olan amcasının kızıdır. vezir tamam der, amcasının evinin yolunu tutar. amcası şaşırır vezirin gelişine. çekinir de bir yandan “ne diye geldi bu vezir” diye. vezir durumu izah eder. ağa “hay hay” der. kızını yeğenine verir. genç xelil yeni evli birisi olarak vezirden üç günlük mühlet ister. sonra yola çıkar. padişahın rüyasında gördüğü gibi bu üç şehri de fetheder genç xelil. ama gel gör ki hastalanır ve yurduna dönemez. herkesin gelişine karşın gelmeyen genç xelil’i bulmak için yollara düşer karısı. arar bir süre…bir akşam kalacak yeri olmadığı için yaşlı bir adamın kapısını çalar ve tanrı misafiri kabul edip etmeyeceğini sorar. adam baş göz üstüne, lakin evimde hasta birisi var. sana da bulaşır diye korkarım” demiş. kadın da dert gelirse allahtan baş göz üstüne..kader der geçeriz demiş. içeri girmiş hasta yatakta yatan genç xelil’den başkası değil. içi parçalanmış her tarafı yara bere içerisinde olan genç xelil’e. ama genç xelil çok sevdiği karısını tanıyamamış. başlamışlar sohbete..kimsin nerelerden gelirsin falan fişmekan..genç xelil der ki “bizim oraları çok özledim hele bir kılam söyle bizim oralardan.” karısı başlar söylemeye..kılamında genç xelil’den övgü ile bahseder. söylerken xelil gözlerini kapatmış, bu dünyadan başka diyarlara gitmiştir.
tabi böyle çok basit bir hikaye gibi görünebilir. gel gör ki her sanat eseri kendi dilinde güzeldir. ve bunu manzum bir eser olarak dinlediğinizde üzerinizde yarattığı etkiler bambaşka olacaktır.
De lolo gec Xelîlo subebû çemê paşo newala hope bişewite ji dilê min û teranewel li paleDilê min ji bona pismamê min yane,yane,kale,kaleBihîstina min bihîstiye,pismamê min nexweşe nexweşekî jê dib ê haleEzê rabim destê genc Xelîl lawê apê xwe bigrim leylîfkim yalî male,Ji êvarê heyanî sibê jêra bibime naz balîfe,balgîbe,berpale.
Bira sere xwe bide ser cotê zendê mine zer badayî,
Sûretê xwe bide ser cotê zer memikê minê nîşanî bi xale.
Dema tuê berê xwe bidî welatê xerîb û vê xerîbstanê;
Ezê cotê reş gulîyê xwe jêkim ji hespê pismamê xwera bikim doxhevsare,
Xizêma poze xwe bikime bizmale;
Kimbera pişta xwe dîsa vê subengê mal xibo ji hespê pismamê xwera bikim nale.
Ezê kimbera pişta xwe ji hespê pismamê xwera bikim nale,
Dema tuê berê xwe didî welatê xerîb û xwerîbstanê,di nava heval û hogira,
Ay de bira kesekî mebêje genc Xelîl Kurmance,Kurmancekî bê pergalê nemaê;
Ê nemaê,nemaê,nemaê,nemaê,nemaê,nemaê….wax,
Ezê ji bona genc Xelîl lawê apê…xwe nemî..yîyîîîîyîyînim li dunyayê.
De lolo genc Xelîlo subebû min sondxwarî ;
Bi sonda qesemê dema tuê berê xwe bidî welatê xerîb û xerîbstanê
Gelo vê subengê wezê didû tera tu car û tu zemanî ji xwera tu malê nakim.
Ezê pismamê xwe di hêşa konê Erebî ji xew rakim,
Kolozekî deveturkî bînim nava çavakim,qondirekî Helebî di lingakim,
Ebakî Besra bînim nava milakim.
Eger pîra dê kali bavê qayîl bûne jixwe qayîlbûne, gava ku qayîl nebûn koma bira û pismama teva bi
qurbankim.
Xwe berdime welatê xerîb û xerîbaê, welatê di Türkîya ê, Hemuş û Heka ê,Musil û Bexda ê, Beyt a Şerîf Beytulla ê, Stembol a şewitî nîvê dunya…ê…,
Qasekê rûnêm li ber kanîka vê sera ê,cotê şalûl û bilbil,têlî tembûra peydakim,
Bînim ser sere pismamê xwera bi dardakim,bi surra subêra,bi azanya mellara,
Bi qêrînê dîkara, bi kile kilê meşkara, bi lûbe lûbê jinebîyara.
Bi dengê qîzan û bûkara, fîtînê nêçîrvanê serê çiyanra, hokînê şivanê ber keryara, norînê Devçîyê ber Devanra;
Bi zereqî tavî serî subêra, bi dengê lawî Kurdanra, birqinê di şûranra,
Bi engê dengbêjan, bi defê dewrêşan, bilûr ê bilûrvanan, bi sazî sazbendan,
Bi dengê şalûl û bilbilan, têlî tembûran qasekê;
Ji kedera dilê xweyê bi mereqê bi kederra, Gelo segmanê cindî dîsa ji dilê xwera ji xew rakim nemaê;
Ê nemaê,nemaê,nemaê,nemaê,nemaê,nemaê….wax,
Ezê ji bona genc Xelîl lawê apê…xwe nemî..yîyîîîîyîyînim li dunyayê.